Spis treści
- OŚRODEK GARNCARSKI MEDYNIA
- NAJWIĘKSZE ZAGŁĘBIE GARCARSTWA W POLSCE
- Z MYŚLĄ O HISTORI MIESZKAŃCÓW
- TRADYCJA I NOWOCZESNOŚĆ
- NIE TYLKO NACZYNIA UŻYTKOWE, CZYLI SZTUKA Z MEDYNI
- WESPRZYJ POLSKIE RZEMIOSŁO KUPUJAC TUTEJSZĄ CERAMIKĘ, ALBO … ZRÓB JĄ SAM
- CO WARTO WIEDZIEĆ PRZED WIZYTĄ W OŚRODKU GARNCARSKIM MEDYNIA?
Znacie ceramikę z Bolesławca? A czy słyszeliście o zagłębiu garncarskim w Medyni Głogowskiej na Podkarpaciu? Nie? To dziś Wam o niej opowiem. To bez wątpienia miejsce, które warto odwiedzić podczas pobytu w województwie podkarpackim. Nie dość, że będziecie mogli poczuć klimat XIX-wiecznej zagrody garncarskiej, usłyszycie ciekawą historię tej okolicy, to jeszcze dostaniecie szansę, by spróbować swoich sił na kole garncarskim.
Podczas wycieczki po województwie podkarpackim skupiliśmy się głównie na jego południowo-wschodniej części. Mieliśmy jednak zaznaczone na mapie dwa punkty niedaleko Rzeszowa. Jednym z nich była Medynia Głogowska, miejscowość na skraju Puszczy Sandomierskiej, na północ od Łańcuta. Dlaczego tam pojechaliśmy, choć wcześniej nie mieliśmy zielonego pojęcia o jej istnieniu?
Zaintrygował nas Ośrodek Garncarski Medynia. Podczas podróżowania stawiamy na różnorodność i równie mocno jak piękna przyroda, interesuje nas także historia regionów, które odwiedzamy.
OŚRODEK GARNCARSKI MEDYNIA
Najpierw zobaczyliśmy duży gliniany dzban stojący tuż przy drodze. Wiedzieliśmy, że jesteśmy już na miejscu, ale poszliśmy jeszcze kawałek dalej. Za wielką przeszkloną witryną jednego z budynków ośrodka stał piec garncarski. Ponoć pięknie wygląda nocą, eksponując ceramikę, skarb Medyni Głogowskiej.
Weszliśmy do środka. Na płocie tuż obok wysokich malw i drewnianego domu z XIX wieku wisiały gliniane dzbany. Byliśmy coraz bardziej ciekawi tego miejsca. Owszem, przed przyjazdem trochę się przygotowaliśmy, ale z ręką na sercu przyznaję, że wcześniej nigdy nie słyszeliśmy o ceramice z Medyni. Jako rodowici mieszkańcy Dolnego Śląska, znamy Ceramikę Bolesławiec, ale Medynia…? Na miejscu okazało się, że to właśnie ośrodek w Medyni był jednym z największych ośrodków garncarskich w Polsce na przełomie XIX/XX wieku.
Zanim poszliśmy na krótki spacer z panią dyrektor ośrodka, usłyszałam delikatnie dzwoniące na wietrze gliniane dzwonki, to właśnie one rozpoczęły opowieść o historii Medyni Głogowskiej.
NAJWIĘKSZE ZAGŁĘBIE GARCARSTWA W POLSCE
Powstanie Ośrodka Garncarskiego Medynia nie jest dziełem przypadku. Jeszcze na początku XX wieku na tym terenie funkcjonowało około 120 rodzinnych warsztatów ceramicznych. Ziemia bogata glinę stała się dla tutejszych mieszkańców dobrodziejstwem i pomysłem na przeżycie.
Z pól i lasów Puszczy Sandomierskiej wydobywali cenną glinę i poddawali ją procesowi obróbki. Początkowo wyrabiali z niej cegły i dachówki, z czasem wyroby ceramiczne: garnki, misy i inne naczynia. Następnie wypalali je w wielkich piecach, by później sprzedawać je na okolicznych targach i jarmarkach. Choć ich wyroby można było kupić także w Przemyślu, czy nawet we Lwowie.
Po II Wojnie Światowej tutejsi rzemieślnicy sprzedawali swoje produkty w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego, czyli tzw. Cepelii. Być może, jeśli przeszperacie szafki kuchenne u dziadków, natraficie na skarby z Medyni.
Z czasem, tradycja tego rzemiosła zaczęła podupadać. Wiele pieców garncarskich zniknęło z krajobrazu wsi. Zburzone, pochowane po stodołach i przykryte grubą warstwą desek popadały w zapomnienie. Gliniane naczynia, także te artystyczne, zaczęły wypierać produkty masowe. Na szczęście pojawił się projekt „Medynia – gliniane złoże”, a wraz z nim najpierw Zagroda Garncarska, w której można zobaczyć budynki z XIX wieku wraz z ówczesnym wyposażeniem i piecem do wypalania ceramiki, a kilka lat później cały ośrodek.
Z MYŚLĄ O HISTORI MIESZKAŃCÓW
Ośrodek Garncarski Medynia kultywuje tradycje ceramiczne i wspiera okolicznych mieszkańców, by o nich nie zapominali.
Niemal każdy mieszkaniec Medyni ma bowiem jakieś garncarskie korzenie. A jeśli nie ma, to pojawia się wielu pasjonatów, dla których rzemiosło jest już nie tylko źródłem zarobku, ale pasją i możliwością ekspresji artystycznej. Co ciekawe, od pani dyrektor ośrodka dowiedzieliśmy się, że zaczęli zajmować się nim także niektórzy emeryci.
Ośrodek Garncarstwa Medynia doskonale łączy teraźniejszość z przeszłością, co widać choćby w architekturze tego miejsca.
Na znajdującej się przy pawilonie wystawowej ceramicznej makiecie w formie mapy, autorstwa Anny Hass-Brzuzan, ukrytej pod szklaną podłogą, można zobaczyć plan zagłębia garncarskiego z czterema wioskami wraz z zaznaczonymi piecami garncarskimi. To efekt pracy przy projekcie i badań terenowych w poszukiwaniu śladów rzemiosła na tutejszych ziemiach. Na ceramicznej makiecie można zobaczyć szachownice pól, lasów, strumieni i stawów.
TRADYCJA I NOWOCZESNOŚĆ
W ośrodku można zobaczyć XIX-wieczną drewnianą chatę i oborę, którą przekształcono w warsztat garncarski. Postawiono wielki, tradycyjny piec do wyrobu ceramiki na wzór tego należącego do jednego z medyńskich artystów garncarstwa Stefana Głowiaka. Tradycyjne narzędzia do przygotowywania gliny oraz koło garncarskie jest jednak tylko ozdobą. Bowiem tuż obok znajduje się nowoczesna sala warsztatowa, w której można spróbować sił podczas warsztatów garncarskich.
Zanim jednak opowiem Wam o samych warsztatach, zatrzymajmy się chwile na tutejszej wystawie. W jednej z sal zbudowano piec, który mówi… a właściwie opowiada głosem mieszkańców o tym, jak powstaje ceramika.
Duże wrażenie zrobiła na nas różnorodność produktów, które powstawały w tutejszym ośrodku. Były to zarówno naczynia z ceramiki czerwonej, które występowały jako biskwity i naczynia glazurowane, jak i siwaki, czyli naczynia wypalane metodą beztlenową. Wszystkie je można dziś zobaczyć na terenie ośrodka. Wystawa w ciekawy sposób pokazuje drogę wyrobów garncarskich, od tych jak najbardziej użytkowych, do współczesnych, które przyjmują różne formy.
Bardzo ciekawą rzeczą jest film o rzemiośle. To efekt wielogodzinnej pracy dokumentalistów z Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi oraz artystów łódzkiej „filmówki”, którzy w 1949 dostali zadanie stworzenia dokumentacji medyńskiego garncarstwa. Dzięki ośrodkowi zyskał on nowe życie. Zamiast kurzyć się w archiwum, pozwala nam przenieść się choć na chwilę do powojennych warsztatów polskich rzemieślników.
NIE TYLKO NACZYNIA UŻYTKOWE, CZYLI SZTUKA Z MEDYNI
Naczynia użytkowe to jednak nie wszystko. Medyńska glina służyła (i wciąż służy) artystom jako forma wyrazu. W Ośrodku Garncarstwa Medynia zgromadzono pokaźną kolekcję glinianych rzeźb. W jednej z sal znajduje się prezentacja artystów z Medyni i ich dzieł. Sztukę tworzenia glinianych rzeźb zapoczątkowała Emilia Chmiel, wdowa po garncarzu.
Duże wrażenie zrobił na nas ceramiczny piec, który wygląda niczym wyrzeźbiony w drewnie.
Warto dodać, że tuż obok Ośrodka Garncarskiego znajduje się Galeria Ludowej Rzeźby Ceramicznej Władysławy Prucnal. Mieści się w domu rodzinnym artystki, która jest znana i nagradzana w Polsce i na świecie. Otrzymała m.in. Nagrodę Kolberga, czy odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Jej prace znajdują się w wielu muzeach i galeriach. W galerii w Medyni można zobaczyć płaskorzeźby, gliniane zabawki, gwizdki i dzwonki. Artystka rzeźbi w glinie od dziecka, zamykając w glinianych figurkach swoje wspomnienia.
Będąc w Medyni nie można przejść obojętnie obok kościoła parafialnego z końca lat 50-tych. Podczas ozdabiania kościoła wykorzystano tradycje garncarskie Medyni i Zalesia korzystając z pomocy miejscowych garncarzy do stworzenia ceramicznej mozaiki zdobiącej prezbiterium, ambonę i chór. Prace nadzorował profesor krakowskiej ASP Jan Budziło.
WESPRZYJ POLSKIE RZEMIOSŁO KUPUJAC TUTEJSZĄ CERAMIKĘ, ALBO … ZRÓB JĄ SAM
W Ośrodku Garncarskim Medynia funkcjonuje sklepik z dziełami miejscowych garncarzy. Można kupić gliniane figurki, ale też patery, czy dzbanki. Ponoć woda z glinianego dzbana smakuje wyśmienicie. Niestety, podczas naszej wizyty nie było go w ofercie sklepu (można go zamówić).
To jednak nie wszystko. Przechodzimy bowiem do powodu, który skradł serce naszych kilkuletnich córek. Chodzi o warsztaty garncarskie. Kiedy my zwiedzaliśmy ośrodek i słuchaliśmy o historii rzemiosła, one uczyły się fachu w praktyce.
Możliwość własnoręcznego wytoczenia wazonu na kwiaty, tuby na kredki, czy kubka na kakao na kole garncarskim sprawiła, że nie chciały wychodzić z ośrodka. Rzemiosło spodobało im się do tego stopnia, że musieliśmy obiecać, że poszukamy zajęć garncarskim w okolicy domu.
Szkoda, że Ośrodek Garncarski Medynia mamy tak daleko…
Ale może wy macie go bliżej? Albo zamierzacie odwiedzić podczas wycieczek po Polsce południowo-wschodniej?
CO WARTO WIEDZIEĆ PRZED WIZYTĄ W OŚRODKU GARNCARSKIM MEDYNIA?
- Ośrodek Garncarski Medynia otwarty jest od wtorku do piątku od 9 do 15 i w niedzielę od 12 do 17. Na samo zwiedzanie obiektu warto przeznaczyć około 40 minut.
- Zwiedzanie ośrodka wiąże się z opłatą: 10 zł (bilet normalny), 7 zł (bilet ulgowy). Jest także możliwość organizacji warsztatów rodzinnych, podczas których odbywa się zwiedzanie oraz warsztaty ceramiczne – 150 zł (za grupę do 5 osób).
- W Ośrodku Garncarstwa Medynia co roku odbywa się Jarmark Garncarski (początek lipca). Podczas jarmarku odbywają się pokazy garncarstwa, projekcje filmów archiwalnych, warsztaty garncarskie i ceramiczne, koncerty i animacje dla dzieci.
- Ośrodek Garncarstwa Medynia jest częścią Garncarskiego Szlaku, na którym znajdują się miejsca związane z działalnością garncarska. Prócz wspominanego kościoła pw. NMP w Medyni, galerii rzeźb artystki, znajdują się także pracownie artystyczne, stary cmentarz z zabytkowymi nagrobkami, przydrożne kapliczki oraz miejsca atrakcyjne przyrodniczo. Szlak można zwiedzać wspólnie z aplikacją „Medynia” (do pobrania bezpłatnie w sklepie Google Play).
- Tuż obok Ośrodka Garncarskiego Medynia znajduje się Karczma „U Garncarzy” oraz bezpłatny parking.
Ten wpis powstał przy współpracy z Województwem Podkarpackim.
Zobacz inne podkarpackie teksty na blogu:
